W dniu 8 grudnia 2022 r. Trybunał Sprawiedliwości UE wydał wyrok w sprawie belgijskich przepisów dotyczących raportowania schematów podatkowych, który potencjalnie może mieć istotne znaczenie dla polskich podatników i naszych krajowych regulacji MDR.

Rozstrzygnięty przez TSUE spór jest wynikiem pytania prejudycjalnego dotyczącego obowiązku raportowania schematów podatkowych, które w grudniu 2020 r. wniósł belgijski Trybunał Konstytucyjny.

Przypomnijmy, że obowiązek ten, znany jako MDR (ang. Mandatory Disclosure Regime) został wdrożony także w Polsce, na podstawie unijnej dyrektywy w sprawie współpracy administracyjnej w dziedzinie opodatkowania. Zgodnie z unijną dyrektywą 2018/822 (DAC6) schematy podatkowe powinni zgłaszać odpowiednio:

• promotorzy czyli np. adwokaci, radcy prawni, doradcy podatkowi, którzy opracowują, oferują, udostępniają, wdrażają lub zarządzają wdrożeniem schematu podatkowego;
• korzystający (podatnicy);
• wspomagający (np. księgowi).

Dyrektywa UE przewiduje więc, że obowiązek zgłoszenia właściwym organom podatkowym uzgodnień stanowiących potencjalnie schemat podatkowy spoczywa nie tylko na podatniku jako podmiocie czerpiącym bezpośrednie lub pośrednie korzyści podatkowe, ale również na wszystkich podmiotach pośredniczących, którzy zaangażowani są w opracowanie, wdrażanie, organizowanie lub zarządzanie danym uzgodnieniem. Dotyczy to w szczególności profesjonalistów prawnych takich jak radcowie prawni, adwokaci czy doradcy podatkowi, na których spoczywa przecież równocześnie obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej. Z uwagi na ten potencjalny konflikt przepisów dyrektywa DAC6 przewiduje, że każde państwo członkowskie może zwolnić wybrane podmioty z obowiązku raportowania MDR, jeżeli jego spełnienie wiązałoby się z naruszeniem tajemnicy zawodowej chronionej na mocy prawa krajowego.

W przywołanej sprawie TSUE rozpatrywał, czy belgijskie przepisy nakazujące promotorom, których obowiązuje tajemnica zawodowa, poinformowanie pozostałe podmioty uczestniczące w uzgodnieniu o konieczności zachowania tajemnicy. Przy czym podmioty te, a więc m.in. podatnicy, księgowi, doradcy itp. zobowiązani byli wskazać w zgłoszeniu do fiskusa dane adwokata lub radcy prawnego, który powołał się w danym przypadku na tajemnicę zawodową.

Zdaniem zarówno Flamandzkiej Izby Adwokackiej jak i Stowarzyszenia Belgijskich Prawników obowiązujące w Belgii przepisy mogły naruszać prawo jednostki do poszanowania życia prywatnego oraz prawo do rzetelnego procesu, które wynikają z Karty praw podstawowych Unii Europejskiej. W konsekwencji wspomniane organizacje wniosły skargę do belgijskiego Trybunału Konstytucyjnego, który zwrócił się do TSUE z pytaniem prejudycjalnym.

W wyroku o sygnaturze akt C‑694/20 Trybunał Sprawiedliwości UE orzekł, iż obowiązek powiadomienia fiskusa o tajemnicy zawodowej nie jest konieczny do realizacji celów dyrektywy DAC6. Tym samym przepisy belgijskie naruszają prawo do poszanowania komunikacji między adwokatem a jego klientem. Orzeczenie to jest o tyle istotne, że również polskie regulacje dotyczące MDR wzbudzają wątpliwości w kontekście tajemnicy zawodowej. Z tego względu Krajowa Izba Doradców Podatkowych skierowała w styczniu 2020 r. wniosek do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie przepisów Ordynacji podatkowej mówiących, że profesjonalista prawny może zostać przez swojego klienta zwolniony z obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej. Zdaniem KIDP jest to niezgodne zgodne z szeregiem artykułów Konstytucji RP, z których — zdaniem stowarzyszenia doradców — wynika, iż z obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej może zwolnić wyłącznie sąd.

Łukasz Szatkowski

Menedżer Działu Podatków